افزایش سریع جمعیت از یک سو و کاهش بارندگی‌ها، افزایش دمای زمین، تغییرات اقلیم، خشکسالی‌های پی در پی، پیدایش ریزگردها، کاهش کمی و کیفی منابع تولید و بسیاری از مخاطرات زمین از سویی دیگر، امنیت غذایی را در این کره خاکی به خطر انداخته است. البته، موقعیت جغرافیایی ایران اثر این مخاطرات را در کشور تشدید میکند.
با مدیریت نادرست منابع آب، عمق آب‌های زیرزمینی کشور در طی یک بازه ۴۵ ساله (بین سال‌های ۴۳ تا ۸۸) بطور متوسط سالیانه ۴۰ سانتی‌متر پایین تر رفت و با مدیریت نادرست زنجیره بذر تا مصرف، بر شدت بحران امنیت غذایی افزوده شد. بخشی از بروز بحران در تأمین امنیت غذایی ممکن است ناشی از تغییرات زمین باشد. بخش دیگر که البته اثر آن ملموس‌تر است، مدیریت نادرست منابع توسط انسان میباشد. انسان چه در جایگاه نظام حاکمیتی، چه در مقام تولیدکننده و چه در نقش مصرف کننده می‌تواند نقش به‌سزایی در اتخاذ تدابیر درست، روش‌های مناسب برای تولید و صرفه‌جویی در مصرف داشته باشد.
طبق آمارهای جهانی، بیش از ۹۰% از آب برداشت شده در ایران به کشاورزی اختصاص یافته است. به عبارت دیگر، کشاورزی که باید ضامن امنیت غذایی در کشور باشد، خود معضل اصلی مصرف آب شده است. حفر چاه‌های غیرمجاز، بهره‌برداری از منابع انرژی ارزان، دانش فنی پایین، رعایت نکردن الگوهای کشت، نبود برنامه منسجم و با ضمانت اجرایی در راستای افزایش بهره‌وری آب و بسیاری از معضلات اجرایی در این بخش، منجر به کاهش نقش‌آفرینی کشاورزی در درآمدزایی کشور شده است. حتی در سال‌های اخیر، سهمی از درآمدهای کشور صرف تولیدات کشاورزی با بهره‌وری پایین می‌شود.
اتخاذ تصمیم در سطح کلان در اختیار نظام حاکمیتی بوده و یقیناً ملاحظاتی دارد که از آن جمله میتوان به اشتغال‌زایی، حفظ جوامع روستایی و پیشگیری از تبعات ناخوشایند مهاجرت‌ها اشاره کرد.
این در حالی است که با آموزش و ترویج فناری‌های کاربردی میتوان از منابع موجود نیز به نحو احسن بهره‌برداری نمود. بطوریکه در طول یک سده اخیر انواع فناوری‌های در خور برای نجات کشاورزی ارائه شده است. از ورود تراکتور به زمین‌های زراعی و کشت در محیط‌های بسته گرفته تا بروز مفاهیمی همچون کشاورزی حفاظتی، کشاورزی دقیق، خودکارسازی گلخانه‌ها و …
آنچه در به‌کارگیری فناوری همیشه مورد توجه میباشد، این نکته است که ترویج هر شیوه جدیدی مستلزم شناخت عمیق و احترام به فرهنگ، منش و روش‌های بومی؛ تشخیص درست نیازها و درخور بودن فنی، اقتصادی، زیست محیطی و فرهنگی فناوری جدید میباشد. بنابراین، انتظار می‌رود که با بهره‌گیری از دانش بومی، الگوگیری مدبرانه و توسعه فناوری‌های درخور، امنیت غذایی کشور تضمین شود.
خداوند را شاکریم که فرصتی فراهم آمد تا شاهد انتشار دومین شماره از دوفصلنامه “فناوری در کشاورزی” باشیم. در این شماره نیز به دغدغه‌های کنونی کشور در زمینه‌های مختلف فناوری در کشاورزی می‌پردازیم و با بهره‌گیری از مطالب ترویجی فارسی و غیرفارسی و روش‌های چندرسانهای در صدد هستیم تا با معرفی مفاهیمی نوین و ایده‌هایی درخود به دست‌اندرکاران امنیت غذایی، ایشان را در راستای یافتن بهترین روش‌ها یاری رسانیم که این مهم موجبات آینده‌نگری را فراهم می‌آورد.
منظور از دست‌اندرکاران امنیت غذایی در این رسانه تصمیم‌گیران، کشاورزان، صنعت‌گران، پژوهشگران، دانشگاهیان، شرکت‌های خدماتی و آحادی هستند که به نحوی با این مسئله درگیر هستند.
در پایان از شما دعوت بعمل می‌آید تا با ارسال مطالب (نوشتاری یا چندرسانهای)، پیشنهادها و انتقادات خود ما را در غنای بیشتر این رسانه یاری رسانید.
دکتر محمدباقر لک
خردادماه ۱۳۹۷
