نوشته‌ها

مجله 5

ویژه نامه گلخانه

لک، م. نیری فرد، ط. ۱۳۹۸٫ ویژه‌نامه گلخانه. فناوری در کشاورزی، ۵، ۳۱-۸٫

گلخانه محلی محفوظ است برای کشت گیاهان، که به وسیله پوشش‌های شفاف پوشیده شده است. پوشش شفاف گلخانه علاوه بر ایجاد شرایط نوری مساعد برای کشت گیاه، باعث ایجاد اثر گلخانه‌ای و محبوس شدن انرژی خورشیدی درون گلخانه می‌گردد و به همین دلیل دمای کافی برای رشد گیاه در فصول سر سال را نیز فراهم می‌آورد. گلخانه‌ها گیاهان را از سرمای بیش از حد زمستان یا گرمای بیش از حد تابستان حفظ می‌کنند و شرایط مطلوب برای تولید محصول در تمام فصول سال را فراهم می‌آورند.
در سازه‌های گلخانه، کلیه عوامل رشد از محیطی، خاکی و آبی قابل کنترل است. دما، رطوبت و شدت نور محیط، شرایط فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک و کیفیت آب آبیاری در گلخانه کنترل می‌شود تا شرایط مطلوب رشد برای گیاهان تأمین گردد. علاوه بر این، کنترل آفات، بیماری‎ها و علف‌های هرز در محیط گلخانه نسبت به محیط‌های باز امکان‌پذیرتر است.
در سال‌های اخیر توجه ویژه‌ای به توسعه گلخانه‌ها شده است. از دلایل اصلی توسعه گلخانه‎ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱) افزایش جمعیت و لزوم تأمین غذای بیشتر
۲) بهره‎وری پایین تولید در محیط‌های باز با توجه به محدودیت‌های فصلی
۳) تغییرات اقلیم و تأثیر ناخوشایند خشکسالی، سرمازدگی و دیگر مخاطرات زمین بر امنیت غذایی
۴) افزایش سطح رفاه و لزوم دسترسی به تنوع مواد غذایی خارج از فصل
۶) نوسان قیمت مواد غذایی در طول سال و لزوم ایجاد ثبات در بازار در طول سال
۷) نیاز به بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته، کاهش سختی کار، هزینه‎ها و احتمال خطای نیروی انسانی
۸) نیاز به قرنطینه مطمئن برای برخی از گیاهان زراعی و زینتی

در این ویژه‌نامه به مسائلی پرداخته شده است که هر گلخانه‌دار باید بداند.

برای دریافت فایل کامل مقاله لطفاً کلیک نمایید.

۵ (۳)

مجله 5

سخنی با خوانندگان (شماره ۵)

لک، م. ۱۳۹۸٫ لزوم توجه به گلخانه داری، توسعه و تقویت. فناوری در کشاورزی، ۵، ۱٫

تغییرات جهانی اقلیم بسیاری از کشورها را دستخوش تغییرات زیادی کرده است و کشاورزان در اقصی نقاط جهان با مشکلاتی مواجه شده‌اند. تغییرات اقلیم نه تنها بار مالی سنگینی بر دوش کشاورزان می‌گذارد، بلکه امنیت غذایی جامعه را نیز با مخاطره روبه رو می‌کند. از طرفی دیگر، تغییر حجم تولیدات کشاورزی نوسان زیادی را در بازار ایجاد می‌کند که باعث جلب نظر کشاورزان به سمت کاشت محصولی می‌شود که از قیمت بالاتری برخوردار است. همین امر موجب عدم تعادل در عرضه سایر محصولات مورد نیاز در بازار می‌گردد.

در تابستان سال۱۳۹۷ بعلت عدم تناسب بین عرضه و تقاضای گوجه فرنگی، شاهد افزایش ۱۵۱ درصدی در قیمت این محصول نسبت به سال۱۳۹۶ بودیم. در نتیجه، در سال۱۳۹۸، سطح زیادی از اراضی به کشت این محصول اختصاص یافت. علیرغم حجم بالای عرضه محصول در یک بازه زمانی، صادرات این محصول ممنوع و افت قیمت شدیدی رخ داد و بسیاری از کشاورزان متحمل ضرر شدند. بررسی سطح زیر کشت محصولات کشاورزی در سال‌های مختلف، نشان‌دهنده نوسان آن متناسب با قیمت محصول در سال پیش است که همین امر موجب ایجاد اخلال در بازار محصولات کشاورزی می‌گردد.

اجرایی شدن طرح الگوی کشت می تواند حلقه مفقوده خروج از این نوسان قیمت باشد. طرح الگوی کشت، با توجه به ظرفیت‌های هر استان مشخص می‌کند که چه محصولی، در چه فصلی و در چه سطحی کشت شود. اما در عمل، سالیان درازی است که این طرح بدون ضمانت اجرایی بر روی میز مانده است.

راه حل دیگر این مشکل، پشت در گلخانه‌ها است. بسیاری از ارقام محصولات صیفی قابلیت کشت در گلخانه‌ها را دارند و گلخانه‌داران می‌توانند با تأمین محصول در تمام طول سال، نقش مهمی در برقراری تعادل بازار داشته باشند.‌ از سویی دیگر، تغییرات آب و هوایی بر کشت گلخانه‌ای اثر نداشته و موجب از دست دادن ناگهانی حجم زیادی از محصول نخواهند شد.

گلخانه‌داری بخصوص در کشورهای خشک و نیمه خشک، مانند ایران، یک سرمایه گذاری بلندمدت است که اگر با دانش و فناوری همراه گردد و از متخصصین کشاورزی بهره گرفته شود، می‌تواند سودآور باشد. خاطرنشان می‌سازد که بهره‌گیری از دانش و فناوری‌های روز در این مسیر یک شرط اساسی برای حصول موفقیت است. شاهد این مدعا کشور هلند است که با مساحتی برابر سه استان شمالی کشور، به کمک کشت‌های گلخانه‌ای گسترده (بیش از۵۰ درصد از سطح زیر کشت) و به کارگیری متخصصین و مهندسین کشاورزی، موفق شده است که تا دوبرابر درآمد نفتی ایران را از این بخش کسب کند و تبدیل به دومین صادرکننده بزرگ محصولات کشاورزی در جهان گردد.

امید است که با اجرای طرح‌های مبتنی بر دانش و پژوهش، آینده روشن‌تری برای امنیت غذایی و توسعه پایدار در ایران عزیز حاصل گردد.

در پایان، از کلیه پژوهشگران و صاحبان ایده در عرصه‌های مختلف کشاورزی دعوت به‌عمل می‌آید که با انتشار محتواهای متنی و چندرسانه‌ای خود در دوفصلنامه فناوری در کشاورزی، خوانندگان را از آخرین یافته های خود مطلع سازند.

۵-۵٫pdf

طراحی مدل پویای تصمیم‌گیری تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی کشور در جهت مدیریت منابع تولید

هاشمی، ا.ع. ۱۳۹۷٫ طراحی مدل پویای تصمیم‌گیری تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی کشور در جهت مدیریت منابع تولید. فناوری در کشاورزی، ۲، ۳٫

تغییر و تحول در منابع تولید کشاورزی از جمله زمین‌های کشت محصولات در کشور ایران، ضرورت بررسی و آگاهی از روند تغییرات را برای رسیدن به پیش‌بینی صحیح از آینده نمایان می‌سازد. با شناخت صحیح از وضعیت موجود و نگاه به آینده می‌توان با اتخاذ تصمیمات مناسب برای رسیدن به توسعه پایدار گام برداشت. امنیت غذایی، ایجاد درآمد و اشتغال‌زایی در نواحی روستایی به منظور از بین بردن فقر و حفظ منابع طبیعی و حفاظت محیط‌زیست از اهم اهداف توسعه پایدار کشاورزی می‌باشند. یکی از منابع طبیعی مهم در تولیدات کشاورزی، زمین کشاورزی است که سهمی از مساحت هر کشور را به خود اختصاص می‌دهد و همواره باید مدنظر قرارگرفته و تصمیم گیران و تصمیم سازان به آن توجه نمایند. در افق‌هایبرنامه‌ریزی هر کشور نگرش به آینده و تولید پایدار امری اجتناب‌ناپذیر است. در کشور ایران با توجه به افق برنامه‌ریزی تا سال ۱۴۰۴ تغییرات انواع زمین‌ها-شامل جنگل‌ها، مراتع، زمین‌های کشاورزی، مناطق شهری و بیابان‌ها تا سال مورد نظر با استفاده از برنامه‌ریزی پویا تحلیل و تبیین گردید. در این رساله، ابتدا با استفاده از روش TOPSIS  میزان اهمیت هر یک از انواع (کاربری) زمین، سنجش و سپس در فرایند مدل‌سازی و تحلیل سری زمانی، از پویایی‌شناسی سیستم به منظور پیش‌بینی سطح زیر کشت انتظاری محصولات کشاورزی در افق مورد نظر استفاده شد تا بتوان در فرآیندهای پیش‌بینی کمیت و کیفیت فنّاوری مورد نیاز، از جمله توان کششی تراکتوری، در افق مورد نظر از آن بهره‌برداری نمود. نتایج، سهم احتمالی زمین‌های کشاورزی و سایر زمین‌ها را از مساحت ایران در افق مورد نظر نشان می‌دهد. زمین‌های کشاورزی در بین انواع مختلف زمین‌ها در بخش اهمیت سنجی، در اولویت اصلی قرار گرفت.

دریافت فایل مقاله

۲-۲